معرفی کتاب: تاریخ فشرده جنگ های صلیبی نوشته دکتر ستار عودی
تاریخ فشرده جنگ های صلیبی
نوشته دکتر ستار عودی
جنگ های صلیبی نمود پر تلاطم ترین روزهای تاریخ حیات مسلمانان در منطقه شامات و مصر است؛ که جزئیات بسیاری از حوادث آن، در منابع قدیم و نیز کتابهای معاصر ذکر شده. این جنگ ها از آن جهت که هم توسط مورخین مسلمان مورد بررسی و تاریخ نگاری قرار گرفته و هم توسط نویسندگان مسیحی و صلیبی، از مستندترین وقایع تاریخی جهان به شمار می روند.
جمعا هشت جنگ را در محدوده سالهای ۴۹۰ تا ۶۹۱ق معادل ۱۰۹۶ تا ۱۲۹۱م که میان جهان مسیحیت با دنیای اسلام وقوع یافت، جنگ صلیبی گویند. البته برخی از این جنگ ها اصلا رخ نداد یا اینکه از مسیر خود منحرف شد و تنها به صورت یک لشکر کشی ناموفق از سوی مسیحیان در تاریخ ثبت شد. اما بعضی از این درگیری ها به دلیل اهمیت منطقه قدس، کشته شدن بسیاری از مردمان دو طرف، و جنبه ی دینی ماجرا، اهمیت فوق العاده ای در تاریخ اسلام و مسیحیت دارد.
کتاب دکتر عودی، یکی از منابعی است که به صورت فوق العاده «خلاصه» به داستان جنگ های صلیبی پرداخته و جزئیات فراوانی از آن دوران را به جهت همین تلخیص ذکر نکرده است. اصلا نوشتن کتابی در این حجم یعنی حدود ۲۸۰ صفحه، جهت بیان تاریخ جنگ های صلیبی بدون این فشرده نویسی امکان نداشته و نام کتاب نیز گویای همین مسئله است.
اگر می خواهید از داستان جنگ های صلیبی مطلع شوید بدون اینکه منابع حجیم و متعدد را مطالعه کنید...
اگر می خواهید بدانید چگونه دنیای مسیحی، طی دو قرن بیشترین سرمایه مالی و انسانی خود را بدون نتیجه به هدر داد...
اگر می خواهید بدانید چگونه سران کشورهای اروپایی، اهداف مقدس را بازیچه رسیدن به ثروت افسانه ای شرق مسلمان قرار دادند...
کتاب دکتر عودی پیشنهاد مناسبی است...
اشاره:
این کتاب را در آذر ۱۳۹۴ مطالعه کردم. کتاب دکتر عودی برای کسانی که می خواهند با یک مطالعه کوتاه، یک دیدگاه کلی نسبت به جنگ های صلیبی پیدا کنند بسیار مفید است. این کتاب به رغم تحقیق وسیع نویسنده آن و استفاده از حدود ۴۰۰ منبع که در نوع خود کم نظیر است، در این مورد به نظر دچار زیاده روی شده است. در بیشتر صفحات کتاب برای هر پاراگراف یا یک جمله متن، ارجاعات بسیار زیادی در پانویس آمده که اصلا لازم به نظر نمی رسد. به عنوان نمونه در صفحه ۱۹۲ برای یک جمله دو خطی ارجاعی حاوی ۲۵ منبع ذکر شده که این مسئله در بسیاری از صفحات دیگر نیز تکرار شده است که موجب شده تا در صفحاتی مانند ۱۸۸ و ۱۸۹ بیشتر صفحه به ارجاعات اختصاص یافته و تنها چهار یا پنج سطر به متن اصلی تعلق داشته باشد.
کتاب عاری از توضیحات لازم برای کلمات جدید و اسم مکان ها و اشخاص در پانویس است، در حالی که درج توضیح در پاورقی، شیوه ای مرسوم در کتاب های تاریخی است. شاید اگر اندکی از ارجاعات حجیم کتاب کم می شد، جایی برای مطالب مفید و توضیحات لازمی که به خاطر خلاصه نویسی حذف شده اند، پیدا می شد. حتی اگر نویسنده اصرار بر خلاصه نویسی داشته و تصمیمی برای ارائه توضیحات نداشته، می توانست حجم کتاب را با حذف ارجاعات غیرضروری، احتمالا به یک سوم کاهش دهد!
دقت نظر نویسنده در ارائه مطالب، آن هم در آن حجم با کمترین اشتباه، ستودنی است. با وجود آن که این همه منبع مورد بررسی قرار گرفته، تنها از هر کدام بخشی جزئی در کتاب گنجانده شده و کتاب نیز پیوستگی و یکپارچگی خود را حفظ کرده است.
مخاطب کتاب، علاقه مندان به تاریخ هستند نه محققان اهل تدقیق. اگر کسی به دنبال دانستن علل و عوامل اصلی بسیاری از وقایع و ریشه یابی دلایل تغییر رویکردهای ناگهانی سران حکومت های منطقه از قبیل فاطمیان، ایوبیان، زنگیان و ممالیک است، باید به منابع متعدد دیگر مراجعه کند و احتمالا باید جنگ های صلیبی را در بستر منابع مربوط به هر کدام از این سلسله ها مورد بررسی قرار دهد.
ماجراهای مهمی در دوره ی زمانی جنگ های صلیبی رخ داد که هر چند موضوع کتاب نبوده، اما لازم بود مورد بررسی قرار گیرد. از جمله مهمترین این وقایع، حمله مغول است که در حین جنگ های صلیبی، مشکل مضاعفی برای مسلمانان بود و نیز موجب سقوط خلافت سست و شکننده عباسی در بغداد شد. البته این مسئله اصلا در کتاب فوق مورد توجه قرار نگرفته است. همینطور، ضعف و سستی خلافت فاطمیان به صورت خیلی خلاصه مورد اشاره قرار گرفته و همینطور مشکلات درونی حکام ایوبی و زنگی و ممالیک. این مسائل حداقل در پانویس باید مورد اشاره قرار می گرفت هرچند به صورت کلی و خلاصه.
*********************************
*********************************
*********************************
مشخصات کتاب:
تاریخ فشرده جنگ های صلیبی
نویسنده: دکتر ستار عودی
چاپ اول، ۱۳۸۷ش
نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات - تهران
